Historia i legendy znają fenomen tzw. „dzikich dzieci” wychowanych przez wilki, psy, małpy lub niekiedy też inne stworzenia i żyjących wśród nich czasem przez wiele lat, w zupełnej izolacji od ludzi. We wszystkich tych przypadkach chodziło jednak o dzieci porzucone, zagubione, osierocone lub zaniedbane, tak więc takie, które w swym położeniu znalazły się nie z własnego wyboru.
Shaun Ellis (ur. 1964) jest prawdopodobnie pierwszym w historii człowiekiem, który świadomie i nieprzymuszony do tego dołączył do wilczej watahy i spędził w niej ponad rok życia. Swoją historię opowiada w autobiograficznej książce Żyjący z wilkami napisanej z pomocą dziennikarki Penny Junor (ur. 1949).
Nazwisko S. Ellisa znane było już wcześniej widzom National Geographic Channel, Animal Planet i BBC, które wyemitowały dostępne również w polskiej wersji językowej seriale i filmy dokumentalne, których był on bohaterem (1). S. Ellis jest również autorem kilku innych, nieprzetłumaczonych dotychczas na język polski książek o wilkach (2).
Doświadczenia autora z pewnością okażą się ciekawe dla zainteresowanych survivalem; S. Ellis przeżył bowiem dwa lata w lasach północnej części USA, śpiąc przez cały ten czas pod gołym niebem i żywiąc się niemal wyłącznie surowym mięsem. Na swoją wyprawę badawczą zabrał jedynie kawałki sznurka i drutu, by zastawiać wnyki. Miał tylko jeden komplet ubrania którego przez cały czas pobytu w lesie nie zmieniał, nie golił się, nie strzygł, nie mył. Żywił się tym, czym żywią się wilki, gdy zaś udało mu się dołączyć do ich stada – tym, co przynosiły mu do jedzenia.
Wszystko to autor robił, by maksymalnie upodobnić się zapachem do dzikiego wilka i zwiększyć szanse bycia przyjętym do watahy. W przetrwaniu w tak ekstremalnych warunkach pomogło mu doświadczenie wcześniejszej służby w jednostkach brytyjskich komandosów i solidna zaprawa fizyczna. Pomimo tego, wielomiesięczna dieta, tak bardzo odbiegająca od potrzeb ludzkiego organizmu, odbiła się niekorzystnie na jego zdrowiu i wreszcie zmusiła go do powrotu do ludzkich siedzib.
Szkoda, że wątek przetrwania w leśnych ostępach nie został w książce rozbudowany. Sześć rozdziałów w których opisano pobyt autora w lesie pozostawia czytelnika z poczuciem wielkiego niedosytu. Wiedza o sztuce przetrwania nabyta w wojsku, z której S. Ellis – jak przyznaje – wiele razy korzystał, przede wszystkim zaś doświadczenia zebrane podczas wyprawy, pozwoliłyby mu z pewnością na głębsze potraktowanie tego zagadnienia i szkoda że się tego nie podjął. I w tak ograniczonej formule otrzymujemy jednak kilka ciekawych informacji, na przykład o tym, na jak długo człowiekowi wędrującemu po lesie wystarcza posiłek z surowego mięsa królika.
Drugim opisanym w książce zagadnieniem które zasługuje na uwagę jest behawior psów. S. Ellis pomniejsza znaczenie różnic gatunkowych pomiędzy wilkiem i psem, dla wyjaśnienia zachowań psów sięgając po analogię z zachowaniami wilków. Pies jest dla niego zwierzęciem stadnym, jego zachowania są zaś funkcją pozycji jaką zajmowałby w stadzie. Inaczej zachowuje się decydent, inaczej ochroniarz, inaczej tester, jeszcze inaczej zwierzęta zajmujące średnie i niższe pozycje w stadzie, wreszcie w jeszcze odmienny sposób zachowuje się najniższy w hierarchii rozbrajacz. Spostrzeżenia S. Ellisa są niekiedy zaskakujące a wnioski zupełnie sprzeczne z popularnymi przesądami które każą nam przypisywać określone zachowania osobnikowi alfa, beta lub omega.
S. Ellis był założycielem fundacji Wolf Pack Management i korzystając ze swoich obserwacji wilków, zarówno na wolności jak i w niewoli, opracował sposoby wpływania na zachowania zbiorowe watah i modelowania ich struktury. Te same wnioski zastosował z powodzeniem w tresurze psów, doradzając i skutecznie pomagając zarówno hodowcom indywidualnym jak i instytucjonalnym. W książce znajdziemy między innymi wskazówki, jak manipulując dietą psa, ułatwić sobie jego tresurę – nawet gdy jest już dorosły. Charakterystyka zachowań psów dokonana przez S. Ellisa pomoże nam też określić, jaki szczebel w hierarchii stada zajmowałby nasz pies i jaką pozycję my sami powinniśmy zająć wobec niego oraz jak względem niego postępować.
Z pewnością wywody autora dotyczące behawioru wilka i psa również można by rozbudować. Zajmują stanowczo zbyt mało miejsca w zestawieniu z zupełnie nieinteresującymi szczegółami biograficznymi z prywatnego życia autora. Być może, gdyby S. Ellis posiadał akademickie wykształcenie w dziedzinie biologii lub gdyby w pisaniu książki pomagał mu naukowiec a nie dziennikarka znana z autorstwa biografii członków brytyjskiej rodziny królewskiej, proporcje poszczególnych treści byłyby bardziej korzystne.
Stało się jednak inaczej i, niestety, najbardziej wartościowe fragmenty książki zostały w niej potraktowane zbyt powierzchownie, za wiele miejsca zajmują zaś wątki melodramatyczne i plotkarskie oraz dość mętne „ekologiczne”rozważania autora. Warto byłoby chyba przetłumaczyć również pozostałe książki S. Ellisa, gdzie, niewykluczone, że akcenty rozłożone są bardziej właściwie i autor pisze raczej o przedmiocie swych badań i o środowisku i technice tych badań, a nie o sobie samym i o swoich rozterkach życiowych.
Pomimo jednak nieco bełkotliwego charakteru refleksji S. Ellisa nad rolą człowieka wobec biosfery i niekiedy nadmiernie sentymentalnego stosunku autora do wilków, kolejną, po dwóch już wymienionych, zaletą pracy jest, że jej lektura pozostawia nas z zupełnie nowym obrazem wilka i psa. Kultura i nasze własne uwarunkowania gatunkowe każą nam patrzeć na zwierzęta ludzkimi oczami i oceniać je wedle ludzkich kryteriów. Shaun Ellis swój sposób życia upodobnił do sposobu życia wilka tak dalece i spędził w towarzystwie wilków tak wiele czasu, że jest w stanie spojrzeć na wilka oczami wilka i oceniać te zwierzęta w sposób dużo mniej uwarunkowany przesądami. Książka pomaga zrozumieć wilki i psy, zrozumienie zaś ułatwia harmonijne z nimi współistnienie i prawidłowe reagowanie w sytuacjach, gdy błąd może nas kosztować życie lub zdrowie.
Ronald Lasecki
(Shaun Ellis, Penny Junor, Żyjący z wilkami, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2011).
1. The Wolfman (2007), Living With the Wolfman (2008), Mr and Mrs Wolf (2009). Dwa pierwsze seriale w polskiej wersji językowej emitowane były jako Człowiek-Wilk i Żyjący z wilkami.
2. The Wolf Talk (2003), Spirit of the Wolf (2006), Living With Wolves (2010), The Wolf Within: How I Learned To Talk Dog (2011).