Ludzkie społeczeństwo po kryzysie: piekło na ziemi w interpretacji głębokiej socjologii
Socjologia głębi
Fenomenologicznie rzecz biorąc, konkretne społeczeństwo zawsze składa się z dwóch części – nadziemnej i podziemnej. Nadziemna część jest tym, co normalnie nazywamy terminem „społeczeństwa”, co oznacza sferę racjonalnej aktywności, gdzie przeważa logos (λόγος). To domena rzeczy „codziennych”. Część podziemna jest ciemną, podwodną wyspą nieświadomości zbiorowej, regionem nocy społecznej (nokturnu), gdzie włada mit (μύθος).
Przez pewien czas, progresywistyczna nauka wierzyła, że te dwie części są położone w porządku diachronicznym. W czasach starożytnych (wśród ludów „prymitywnych”, nieszczęsnych „rezydentów” czasów starożytnych) mit miał pozycję dominującą. Ale progres cywilizacji stopniowo wyparł mitologiczny ład i zastąpił go porządkiem opartym na logosie. Społeczność, lub Gemeinschaft, zostaje zastąpione przez społeczeństwo lub Gesellschaft (F. Tönnies). Lecz to optymistyczne uniesienie nie przetrwało długo. Podczas gdy ślepa wiara w rzekomy postęp władała niemal niekwestionowana w Zachodniej Europie XVIII-XIX wieku, podświadomość, gdzie dominują wieczne i niezmienne prawa mitu, została odkryta na początku XX wieku.
Opracowania Carla Gustava Junga rozwinęły teorię Freuda i ustanowiły nową topologię ludzkiej psychologii. Freud już pokazał, że w dodatku do „Ja” („ego”) aktywnie działa w człowieku niewidzialne i represjonowane „To” (niemieckie „es”, łacińskie „id”). Jung udowodnił, że podwalina tego „To” jest zakorzeniona w specjalnej rzeczywistości wspólnej wszystkim ludziom. Zbiorowa nieświadomość jest jedna dla wszystkich.
Zwolennik Junga, francuski socjolog Gilbert Durand, opierając się na jungowskiej teorii zbiorowej nieświadomości i jej archetypów, dopełnił psychoanalityczną topologię tą socjologiczną, kładąc fundamenty pod „socjologię głębin”, „głęboką socjologię” lub „socjologię wyobraźni”. Zatem druga, podziemna cześć społeczeństwa, w sercu której spoczywa mit, została odkryta, przestudiowana i opatrzona opisem.
Klasyczni socjolodzy tacy jak Weber, Sombart, Durkheim, Moss, Sorokin, częściej opisywali nadziemne, dzienne społeczeństwo i jego właściwości, tj. socjalny logos. Z drugiej strony socjolodzy głębin, tacy jak G. Durand czy M. Maffessoli, zaangażowali się w eksplorację społecznych mitów, rozwijając rodzaj socjologii mitu.
Studium międzypołączeniowości (interconnectedness) pomiędzy dwoma głównymi poziomami topologii, tj. między logosem, a mitem, już na pierwszym etapie pogrzebało koncept racjonalności i pojęcie „postępu”. Według G. Duranda, okazuje się, że nie są one niczym innym niż racjonalizacją mitu Prometeusza. Następnym krokiem było odkrycie samego Logosu, jako że osiowe przeznaczenie kultury zachodnio-europejskiej (od Platona poprzez Kartezjusza po pozytywizm) było szczególną edycją mitu („wzrastającego mitu” w teorii G. Bachelarda lub „reżimu codzienności”, „le diurne” w teorii Duranda). Jest to odkrycie głębokiej socjologii (socjologii wyobraźni) oparte na strukturalizmie C. Leviego-Straussa, historii religii (H. Corben, M. Eliade), psychoanalizie (C.G. Jung), refleksologii (M. Bekhterev), współczesnej fizyce i matematyce (R. Tohm, V. Pauli etc.). Ujawniło to kompletnie nowy widok esencji, zawartości, znaczenia, natury i jakości procesów społecznych. Klasyczna socjologia, która wykryła, że niezliczone porażki logosu w społeczeństwie (dla przykładu, zasada „heterotelii”– socjologicznego prawa, które twierdzi, że procesy społeczne prawie zawsze osiągają cele inne, niż te, w które są wymierzone na początku, wywracając w ten sposób logikę przyczynowo-skutkową, w którą ojcowie założycielscy socjologii – pozytywista Kant i Durkheim – tak zawzięcie wierzyli) w świetle głębokiej socjologii formują zwarty i semantycznie kompletny system. Ogromny materiał metodologiczny i dokumentacyjny zebrany przez socjologów klasycznych zaczął być interpretowany w całkowicie odmienny sposób.
Zatem wraz z końcem XX wieku, ustanowiona została „dwupoziomowa socjologia”, w której badania nad logosem społecznym zostały zrównoważone badaniami „społecznego podziemia” („społecznego lochu”) i „mitu społecznego”. Innymi słowy, odkryto „społeczną nieświadomość”.
Logos społeczny
Poprzez swój zawód socjolog jest wzywany do patrzenia ponad „opinią publiczną”, „wspólnymi ideami” i „wspólnym sensem”, tj. tymi ideami, które krążą wśród mas w ich „większości” i tworzą zrąb „konwencjonalnej mądrości”. „Opinia publiczna” nigdy nie odbija całego obrazu. Jej naturalne miejsce jest położone w przestrzeni pomiędzy prawdą naukową, a tym co jest czystą chimerą, lub niczym. Nawet Platon w Republice zdefiniował „opinię” (δόξα) jako pokazywanie nam czegoś, ukrywając w tym samym czasie przed nami coś innego, we wszystkich przypadkach ujawniając nam nie to, co leży na powierzchni przekazu, lecz gdzieś indziej, zatem zawsze nas oszukując. Bardziej bezpośredni amerykańscy eksperci spekulacji finansowych i giełd sformułowali to samo prawo w surowszy sposób: „większość zawsze się myli”.
W analizowaniu „opinii”, socjologowie wyprowadzają z takowych na wpół zamanifestowane i na poły ukryte prawdy, a w ten sposób wyjaśniają mechanizm i – z kolei – semantyczną strukturę kłamstw (ciszę, eufemizmy, projekcje, przestawienia i inne tropy retoryczne). Zatem to suma wyodrębnionych naukowych prawd, wykładni i etiologii błędnych przekonań i kłamstw – zawartości logosu społecznego – stanowi obiekt klasycznej socjologii.
Pesymizm klasycznych socjologów: Logos na progu katastrofy
Większość głównych rekonstrukcji („wielkich teorii”) klasycznych socjologów zostało naznaczonych przez niepokojącą naturę procesów społecznych XX w. Sama idea „postępu”, która stała się czymś przyjętym w „opinii publicznej”, została w pewnym momencie rozpoznana jako eufemizm stosowany, aby odpędzić przeczucia nieuchronnie zbliżającej się katastrofy.
Większość socjologów, a zwłaszcza Pitirim Sorokin, jednomyślnie kładli nacisk na hedonistyczną, materialistyczną i zmysłową naturę współczesnej cywilizacji Zachodu, zaś ta jakość coraz głębiej wpływała na „społeczny logos” na przestrzeni XX w. Materialne wartości, wiążące ze sobą „obsesję ekonomii”, poszukiwanie egoistycznej, materialnej wolności i przyjemności, wysunęły się naprzód i podkopały, przeżarły strukturę racjonalnej organizacji społecznej. Niemal wszyscy socjologowie przeczuwali, że społecznemu logosowi Zachodu i – wszystkich cywilizacji świata pod decydującym jego wpływem – w ten czy inny sposób zagraża klęska.
To uczucie zintensyfikowało się szczególnie w erze postmodernistycznej, gdy wielu zaczęło mówić o „społeczeństwie spektaklu” (G. Debord), „władzy symulakrów” (J. Baudrillard), lub o „końcu historii” (F. Fukuyama). Zaiste, Fukuyama mówił o „społeczeństwie szczelin”, wzmagającym „fragmentację więzi społecznych”, itp. Logos społeczny zdezintegrował się na naszych oczach, przemieniając się w coś innego, dającego się określić tylko z największą trudnością i wymagającego nowych metod socjologicznych dla zrozumienia i wyjaśnienia.
Niektórzy, tacy jak Castells, bojaźliwie sugerowali, że logos nie umiera, lecz jako sieć przemieszcza się w stronę nowej formy istnienia. Ale to nie zabrzmiało i nie brzmi zbyt przekonująco. W każdym razie, począwszy od końca XX w., klasyczne społeczeństwo stało na progu – jak to mówią optymiści – fundamentalnej, jakościowej przemiany, lub – jak podejrzewali pesymiści (tacy jak Spengler) – upadku.
Moment społeczny w oczach socjologów głębi: osuwanie się w noc
Bardziej jeszcze zaalarmowani wyczerpaniem się współczesności są socjologowie głębi, którzy z zasady wierzyli, że ponowne oszacowanie logosu z perspektywy mitu równa się katastrofie, która z definicji i od samego początku jest pełna napięcia od upadku i kolosalnej inflacji logosu. Nie będąc oponentami logosu, wskazują oni tylko, że gigantyczny wysiłek ponownego odbudowanie „dziennej” połowy społeczeństwa wiąże się z pełną napięcia możliwością nagłego regresu i upadku w przeciwstawną skrajność, regiony nieświadomości, z brakiem jakichkolwiek stanów ułatwiających, czy też pośrednich. Słusznie rozpoznali, że europejskie totalitaryzmy XX wieku były takim nagłym osunięciem ku mitowi, tj. reżim nazistowski (ze swoim „Mitem XX wieku”, który wprawdzie jest raczej bladą i żałosną parodią mitu samego w sobie) oraz ZSRR ze swoją chiliastyczną próbą zbudowania „raju na ziemi” (diachroniczno-trynitarny mit Joachima z Fiore przekreślony przez Hegla, a zwłaszcza rosyjski, sekciarski mesjanizm).
Jednak inflacja logosu nie zaprzestała rosnąć wraz ze zwycięstwem nad faszyzmem, ani po końcu komunizmu. W latach 90-tych powstała tymczasowa iluzja, że logos społeczny w końcu znalazł swoją ostateczną inkarnację w liberalno-demokratycznym paradygmacie amerykańskim (stąd globalizm i „koniec historii”), który miałby trwać wiecznie (jak to amerykańskie neokonserwy próbowały ustanowić z „Projektem Nowego Amerykańskiego Wieku” i teoriami o „dobrotliwej hegemonii” oraz „dobrotliwym imperium”). W pierwszej dekadzie XXI wieku wszystko to stawało się coraz bardziej wątpliwe. Kiedy uderzył kryzys finansowy roku 2008, a czarny demokrata Barack Obama doszedł do władzy w USA, stało się wyraźne, że poprzedzająca runda nie była ustanowieniem „nowego porządku światowego”, ale ostateczną agonią zachodnio-centrycznego logosu.
Z punktu widzenia socjologów głębi, istotą rzeczy była kolizja dwu mitów, które przez trzy wieki działały w „podziemiu” społeczeństw Europy Zachodniej (jak i tych, które znalazły się pod ich wpływem).
Era nowożytna i Oświecenie odzwierciedliły powstanie mitu Prometeusza, który zainspirował zarówno racjonalistów, jak romantyków, ludzi dnia i poetów nocy. Olbrzym, spryciarz, oszust bogów (aspekt nocny), Prometeusz, działający jako Faust i Lucyfer, przynosi ludziom ogień i wiedzę (aspekt dzienny). Schelling, Hugo, Hegel, Marks oraz zarówno liberałowie, jak socjaliści, zostali zainspirowani przez mit Prometeusza. Nawet w faszyzmie, poprzez nietzscheańskie szkła „nadczłowieka” i wagneryzm, Prometeusz odnalazł osobliwą ekspresję.
Ale z końcem XIX w., Prometeusz zaczął ustępować mitowi Dionizosa. Emanując z dekadenckich salonów, spenetrował kulturę, a następnie stał się głównym mitem ludzi zaangażowanych w media (i z reguły odszczepieńców, pijaków, ludzi perwersyjnych i narkomanów, jak trafnie zanotował Durand), kino, a później telewizję, intelektualistów i artystów – typowych ludzi nocy w praktycznie wszystkich społeczeństwach. Stopniowo przepełnione indywidualistyczno-hedonistycznym stylem „dziennikarzy”, zadawnionych sceptyków i przeciwników wszelkiej racjonalnej organizacji (wrogów logosu społecznego), społeczeństwo stało się społeczeństwem rozrywki i zadowolenia, „społeczeństwem spektaklu”.
Dionizos zastąpił Prometeusza, koniec mitu którego jest opisany w zdumiewającej, ironicznej książce Andre Gide’a, Prometeusz źle spętany. Ale i sam Dionizos stopniowo stracił urok, rozmach i energię, tak jak dekadenckie perwersje elity, niosąc coś stylistycznie atrakcyjnego, zamieniły się w odrażający smród gnijących mas, osuwających się w noc. Plebejskie parady gejowskie odwróciły wyrafinowaną atmosferę salonów Oscara Wilde’go, solarne obłąkanie Arthura Rambo i poetyczną gestykulację Apollo Kuzmina w plebejski kicz (jeszcze kolejny przykład znaczenia sformułowania „nie rzucaj pereł przed wieprze”). Mit Dionizosa jako kolejny osiągnął punkt nasycenia i stał się jednym ze źródeł świeżości stojącego, stymfalijskiego bagna.
Cykl kultury zachodniej dotarł do kresu. Postmodernizm ze swoimi epifenomenami jest przekonującym zobrazowaniem tego.
W każdym razie socjologowie głębi oczekują nowego mitu (być może żywiąc nadzieję, że będzie to zrównoważony i integracyjny mit Hermesa – tak jak grupa Eranos, w którą włączali się Jung, Eliade, Bachelard, Corben, Dumezil, Scholem i Durand), ale jasno dostrzegają, że europejski logos wkrótce ma się ostatecznie osunąć w noc. Mówiąc wprost, wydaje mi się raczej wątpliwe, aby ci wspaniali ludzie, neo-Hermetycy, mieli zdołać powstrzymać to, co upada, czy w jakimś stopniu spowolnić ten upadek…
Topologia Junga
Poprzedzające obserwacje były konieczne, abyśmy dotarli do głównego tematu, tj. naszej próby pojęcia tego, co czeka ludzkość, gdy postmoderna w końcu postawi na swoim, a logos społeczny ostatecznie przepadnie w nocy mitu. Innymi słowy, jesteśmy zainteresowani rekonstrukcją rysunku nieuchronnie zbliżającego się socjologicznego obrazu, uwzględniającego te strukturalne, semantyczne znaczenia, które musimy przetrwać. Na podstawie socjologicznej rekonstrukcji klasycznych i nie-klasycznych teorii, możemy skonstruować różne modele przyszłości, opierając się na psychoanalitycznej topologii Junga, którego pochłaniał los człowieka i który próbował tak bezstronnie, jak to możliwe, opisać pełnię ludzkiego czynnika w jego różnych wymiarach i na różnych etapach. Zanim „namalujemy socjologię Apokalipsy pędzlem Junga”, przypomnijmy główne parametry jego topologii.
Według Junga, ludzkie istnienie jest złożonym systemem składającym się z kilku obszarów, z których główne to „ego”, „persona”, „anima/animus”, „cień” i Selbst („jaźń”). W imię kompletności dodajmy freudowskie „superego”.
Moje Ja i moja maska
Człowiek jest uznawany za racjonalną jednostkę, nazywającą się „Ja”. W psychoanalizie ta funkcja jest oznaczana łacińskim terminem „ego”, którego właściwościami są intelekt, zdolność do operacji umysłowych, posiadanie struktur logicznych (lub „protologicznych” jak u tak zwanych, rzekomych, „dzikusów”), zdolność do autorefleksji i wyraźnego oddzielenia siebie („ego”) od zewnętrznego świata, „innych” i „innego.”
Uogólniony logos społeczny to zbiorowa projekcja „ego”, którą Freud nazywał „superego” i „super-ja”. „Ego” zawsze koreluje z „superego”, które zaś daje początek systemowi norm społecznych i determinuje zatem znaczną część bycia „ja”.
W odniesieniu do innych społecznych „ja” i zebranego logosu społecznego (superego), ego działa jako persona, osobowość lub maska. Istnieje szczelina pomiędzy ego, a osobowością, która składa się z „ego”, mającego inny wymiar, odwrócony w siebie, odróżniający je od osobowości lub „persony” poprzez wyczerpującą funkcję socjologiczną. Ego ma psychikę, podczas gdy persona jej nie posiada (takowa jest starannie ukryta i ignorowana). Psychika ego ujawnia się tylko wtedy, gdy persona zaczyna się zachowywać lub czuć niewłaściwie w społeczeństwie lub wobec superego, danego jako standard w moralności i w regułach myślenia (choroba umysłowa).
„Ja” zazwyczaj ukazuje się samotne w wyniku odbicia logosu na fizycznej oddzielności ludzkiego ciała. Ale Jung podkreśla, że to nie jest konieczne. Deformacja struktur logicznych, obniżenie poziomu umysłowego lub po prostu śnienie może łatwo rozmyć pojedynczość „ja”, jego tożsamość i rozproszyć w różne frakcje „alter-ego”. W pewnych przypadkach psychozy, objawia się to poprzez głosy, widzenie, a nawet poprzez wizje siebie samego. W niektórych przypadkach, różne „ego” mogą ukształtować całkiem stabilną formę tożsamości (jak w powieści „Dr. Jekyll i Mr. Hyde“ Stevensona).
„Ja” Junga nie jest stałe raz na zawsze, lecz różnorakie. Czasem Jung mówi o ego jako jednej z części złożonej psychiki, obok innych „kompleksów”.
Królestwo zbiorowej nieświadomości i Selbst
Wewnątrz „ego” zaczyna się przestrzeń psychiki, zawierająca różne warstwy, niektóre bardzo bliskie „ego” (takie jak pamięć, subiektywne oszacowanie działań i „inwazja” z poniżej) oraz te dalsze od niego, takie jak nieświadomość.
Freud nazywał nieświadomość „es” albo „id.” Sam ograniczał nieświadomość do indywidualnych uczuć i instynktów ukształtowanych jako reguła w trakcie okresu niemowlęcego, a nawet prenatalnego. W słynnym śnie Junga z 1909 roku, w którym podróżował przez Atlantyk okrętem wraz ze swoim nauczycielem, ujrzał, że w nieświadomości jest nawet głębszy poziom, który przestaje być indywidualny i staje się zbiorowy. Kraina zbiorowej nieświadomości jest centrum skonceptualizowanej topologii Junga.
Według Junga zbiorowa nieświadomość jest jest jedna dla wszystkich, a zamieszkana jest poprzez wieczne mity i archetypy. Tą zbiorową nieświadomość wyjaśnia się stałymi osnowami pewnych snów (wielkich snów), mitów, historii, opowieści ludowych, wizji religijnych i prac artystycznych. Ta należycie postrzegana, integrowana, obejmowana, przyjęta i święcie wywyższona zbiorowa nieświadomość skierowana jest powyżej, ku światłu na powierzchni tego, co w języku Junga oznacza Selbst lub „jaźń”.
Animus/anima i mroczny sobowtór
Ponadto, pomiędzy ego a zbiorową nieświadomością istnieją dwie z głównych pośredniczących instancji: animus/anima (dusza, którą Jung różnicuje pod względem płci) oraz „cień” (umbra, Die Schatten).
Animus/anima (jak Serafit i Serafita Balzaca) jest obrazem zbiorowej nieświadomości ukazującym się w czystej postaci w męskim lub kobiecym ego. W trakcie swoich badań (do których zaliczają się studia kliniczne), Jung zanotował, że mężczyźni stale wyobrażają „nieświadome” („es” i „id”) jako kobiece (stąd „anima”, kobieca dusza), podczas gdy kobiety wyobrażają sobie je jako męskie (stąd „animus”, dusza męska). Kuszące by było w językach słowiańskich zastosowanie pokrewnych słów „dusza” i „duch”, mają one jednak utrwalone odmienne znaczenie (jakkolwiek ktoś mógłby zapytać: czy którekolwiek z nich ma dzisiaj jeszcze jakiekolwiek znaczenie?).
Jest również „cień”, przedstawiający mrocznego bliźniaka ego, składającego się z negatywnych produktów dialogu pomiędzy ego a zbiorową nieświadomością. Codzienny umysł spycha to wszystko, tłamsi, cenzuruje i nie poznaje impulsów powstających w nieświadomych głębinach, wytwarzając „cień”, ukształtowując jego strukturę na swego rodzaju „anty-personę” (symetrycznie przeciwstawną personie). Diabeł jest uogólnioną formą cienia.
Indywiduacja jako realizacja Selbst
Ogromnie ważny w pracach Junga jest temat „indywiduacji”. „Indywiduacja jest harmonijnym, zbalansowanym, przyrastającym i wyważonym przeniesieniem struktur zbiorowej nieświadomości aż do poziomu logosu”. Właściwie zorientowane ludzkie życie jest realizacją jaźni, Selbst, tj. indywiduacją. Tylko w tym przypadku, ego służy zadaniu uwolnienia tego, co spoczywa na poziomie mitu ku krainie logosu.
Jung wyjaśnił stosunek między danymi instancjami w swojej topologii, omówił niuanse, wytłumaczył szczegóły i rozwiązał puzzle ich dialektycznych relacji. Wyznaczył dialektykę tej struktury u swoich pacjentów i w dziełach sztuki, doktrynach religijnych, teoriach filozoficznych, słynnych biografiach oraz w przesądach przeciętnych obywateli. Praktycznie całość jego kreatywnej pracy była temu poświęcona.
Socjologia wyobraźni
Zastosowanie jungowskiej topologii do społeczeństwa (z pewnymi dodatkami) jest domeną socjologii głębi lub socjologii wyobraźni, rozwiniętej głównie przez R.Bastide’a i G.Duranda. Logos społeczny („publiczna świadomość” Durkheima) jest zgeneralizowanym ego (superego). Na drugim skraju jest zbiorowa nieświadomość (lub społeczna nieświadomość). Pomiędzy nimi zaś jest ludzkie ego, stawiające czoła społeczeństwu swoją osobowością (persona) oraz zbiorowej nieświadomości (nocna kraina mitu) poprzez swoją psychikę i jej postaci (anima/animus i cień).
Pomiędzy świadomością zbiorową, a nieświadomością zbiorową istnieje dynamika, tak dalece jak rezonują pewne zagadnienia i są homologiczne, podczas gdy w pewnych przypadkach popadają w niezgodę i konflikt. Wynika to z kinetyki społecznej (włączając mobilność) i głębokiej treści procesów społecznych. Jednostka lub człowiek jest punktem w tej złożonej dwustopniowej dialektyce nocy i dnia, codziennego i nokturnalnego.
Trójpodzielny model topologii społecznej Pitirima Sorokina, który rozróżnia pomiędzy trzema typami społeczeństw i struktur społecznych (ideacyjną, idealistyczną i odczuciową) na bazie czysto heurestycznego podejścia, uzyskuje pewien grunt w trzech archetypowych strukturach Duranda – „heroicznej”, „cyklicznej” i „mistycznej”, które są dokładnym mitologicznym homologiem socjologicznych konstruktów Sorokina. Szkoła Duranda, The Center for Reaserch on the Imaginary, przez 50 lat swojego istnienia wyprodukowała ogromną ilość hermeneutycznej pracy nad „mito-analizowaniem” systemów socjologicznych i „mito-krytycyzmem” prac literackich lub zapisów historycznych.
Śniąc świat
Przejdźmy teraz do kryzysu ekonomicznego. Powyżej powiedzieliśmy, że bardzo prawdopodobnym jest to, że obecny kryzys finansowy jest wyrazem znacznie głębszego procesu, tj. upadku logosu społecznego, rozmytego lub przesyconego momentami zmysłowymi (a la Sorokin), czy też dionizyjskiego mitu, który został przejęty przez masy (a la Durand). W systemie Junga proces ten może być ujrzany jako „obniżenie poziomu umysłowego“ (fr. abaissement du niveau mental). Przypuśćmy, że logiczne struktury ego i superego mogły się skruszyć na progu krytycznym – co jest bardzo możliwe, jeśli weźmiemy pod uwagę obserwacje społeczeństwa rosyjskiego, które gwałtownie zdegradowało się w sensie intelektualnym i moralnym, jak również procesy zachodzące w zachodniej kulturze i polityce. W takim razie, powinniśmy się spodziewać, że ludzkość runie głową naprzód w reżim nocy.
W jungowskiej topologii oznacza to, że zstąpiliśmy ku zbiorowej nieświadomości. To nie jest po prostu nihilizm. Sam koncept niczego, lub nihil, przynależy do struktur logicznych zdolnych do abstrakcyjnej reprezentacji czystej negatywności w kontraście do czystej obecności. Ale tak dalece jak logika jest osłabiona, krystalicznie czysta nicość logicznego nihilizmu ukazuje się nam nie jako pusta, lecz przepełniona nieuchwytnymi znaczeniami, obrazami bez związku i zaaranżowanymi dysharmonijnie, kakofonicznymi dźwiękami. Nihilizm nocy jest pełen dźwięków, kolorów i kształtów, ale tylko ze stanowiska dnia. To właśnie jest nicość.
Zaczniemy dostrzegać wyliczone poniżej punkty krytyczne ciemności. Koniec końców, zawsze są obiekty ciemniejsze od innych. Tak dotarliśmy do jungowskiej wersji post-kryzysowej futurologii.
Logos społeczny upadł. Pomimo tego, że z sukcesem pokonał wszystkich swoich logicznych i ideologicznych współzawodników (teokrację, monarchię, faszyzm i komunizm), liberalizm jeszcze nie zmierzył się z ciężarem logosu społecznego, tj. zdany sam na siebie jest niezdolny do obrony ładu dnia wobec nocy nadciągającej z każdej strony, jakby z wnętrza. Ostatnią taką próbą była imperialna przygoda amerykańskich neokonserwatystów. W międzyczasie, poprzednie logoi są zostawione beznadziejnie odrzucone i załamane.
Dzienny charakter liberalizmu jest relatywny. Być może wygrał dokładnie dlatego, że proponował najłagodniejszy rodzaj ładu, najmniej natrętny logos, najbardziej kompromisowy i tolerancyjny instrument dziennej represji nokturnalnej nieświadomości. Ale teraz został siłą rzeczy pozostawiony sam na sam w twarz z chaosem – dokładnie tym samym chaosem, na którym polegał wcześniej.
Jeśli obecny kryzys ekonomiczny (dla cywilizacji liberalnej ekonomia jest substytutem ładu i logosu) okaże się być ostatnim, wtedy nastąpi fundamentalne „obniżenie poziomu umysłowego ludzkości”. Świat pogrąży się we śnie.
Tylko jaki będzie to sen?
Nowi aktorzy post-antropologii
Zezłomowanie „ego” i „superego”, ich odwrócenie w ciemną mgłę psychozy prowadzi do pojawienia się na czele nowych aktorów. Ci aktorzy nie będą ani klasami (jak w komunizmie), ani rasami (jak w Narodowym Socjalizmie), ani nawet jednostkami (jak w liberalizmie) – wszystkie te ideologie społeczne zostały ufundowane na specyficznych systemach logicznych i paralelnie do nich, na mitach, których struktura jest raczej zauważalnie nokturnalna. Ci aktorzy będą kształtami nieświadomości pozostałymi po epoce świetlistej dominacji logosu. Główne figury w relacji pomiędzy ego, a nieświadomością, uzyskają autonomię i staną się substytutem ego. Ludzkość będzie „słyszała głosy”.
Fakt, że ego człowieka współczesnego stanie się dynamiczne, różnorakie, gro-podobne i przypadkowe, może być już dostrzeżony wszędzie – w ciągłych zmianach zawodów, przeprowadzkach (nowy nomadyzm), zmianie płci, nick-name’ów, pokazywaniu się sobowtórów i klonów (wpierw w literaturze, filmach i grach komputerowych, ale jutro w praktyce). Stanie się to oklepane, jako że życie uzyska bardziej ironiczną, gro-podobną naturę. Cykl zaniknie, gdy rodziny, partnerzy, przyjaciele, kraje i zawody będą zmieniane z prędkością kalejdoskopową. Ludzie coraz częściej będą zmieniać płeć, a operacje do tego prowadzące staną się czymś niejednorazowym – ktoś jest kobietą, ma dość, staje się mężczyzną, wtedy ponownie kobietą itd. Ale w pewnym momencie – z trudem to dostrzeżemy – sam czynnik indywidualnej tożsamości zaniknie, a zasada wolności przeżre rdzą „totalitarne kajdany” indywidualności. W człowieku zostaną odkryte oddzielne komponenty atomu – elektrony, protony, kwarki, a wszystkie one zażądają dla siebie „nowych wolności” (jak belgijski pisarz Jean Ray przewidywał w swojej The Hand of Götz von Berlichingen).
W tym momencie ujrzymy serie bardzo interesujących zjawisk i nadejść, które zdefiniują panoramę krajobrazu post-antropologicznego.
Nadejście Cienia
„Cień” będzie jednym z głównych aktorów „jungowskiej Apokalipsy”. Fantazje o żyjących cieniach (w baśniach Andersena i bajkach ludowych) to słynna opowieść, powtarzalnie przejawiająca się w literaturze, teatrze i operze. „Cień” jest synonimem diabła, a my możemy dodać, że to ten obraz koincyduje z rozległymi i różnorakimi opisami Antychrysta czy „nadejścia Szatana”. Perspektywa Junga różni się od religijnych, czy teologicznych zapatrywań na ten temat, w tym, że bada on figurę diabła – w duchu „Apokatastazy” Orygena Adamantiusza – jako negatywną relatywnie.
Według Junga w „diable-cieniu” kumuluje się wszystko, co było zaniechane przez ego podczas nieudanej indywiduacji, tj. w trakcie translacji zbiorowej nieświadomości i jej archetypów w sferze logosu. Zatem, diabeł nie jest niezależny ani pierwotny, ale jedynie symbolizuje totalność ludzkich porażek i następstw tarcia z „superego”, które z kolei jest związane nie tyle z indywidualnymi błędami, co z dysonansem i konfliktem społecznego logosu (włączając w to aspekty religijne i moralne) z mitologicznym kompleksem spoczywającym pod fundamentami społeczeństwa. Cień to przegrana Selbst. Koniec końców, diabeł był onegdaj aniołem światła, który upadł…
Cień, który ujawni się w bliskiej przyszłości niekoniecznie musi być postrzegany jedynie jako „diabeł” religii chrześcijańskiej. W pojęciach społecznych i psychoanalitycznych, będzie to po prostu „rezydent”, jakiś rodzaj surogatu lub zanikającego „ja”, a w obliczu niezróżnicowanej zbiorowej nieświadomości, ta postać będzie raczej niczym „posiłek zbawienny”, który, co odnosi się do jego identyfikacji, będzie stał wyżej niż mitologiczny chaos pływający daleko w dole. Zatem „cień”, jako obraz zachowany ze straconego „ego”, będzie stanowił dla post-ludzkości rodzaj pokusy. Cień nie będzie działał jako wróg ludzkości (zwłaszcza skoro ludzie w tym czasie ustąpią post-ludziom). Raczej będzie on działał jako wróg niezróżnicowanej otchłani nierozróżnialnych snów.
Czym będzie ten „cień” w swoim nadejściu? Jest to ciężkie do wyobrażenia, skoro społeczny krajobraz znacząco się zmieni. Upadek logosu nie zatrzyma nauki, czy precyzyjniej – technologii, stąd rozpuszczenie się indywidualności może być siłą inercji połączone z kontynuacją procesu technologicznego. Tak więc cień nadejdzie w świcie maszyn i urządzeń. Ale nie będzie to pojedyncza ludzka istota, ani ich grupa. Będzie to coś przypominającego chmurę, mgłę, myślącą nebulę, mogącą przyjmować różne tożsamości, imiona i typy. Te obrazy będą cokolwiek niewyraźne, jakby zakryte mgłą. Cień, raczej niż w formie potworów, pokaże się w postaci wspomnień i ociężałych, gęstych snów.
To jest jeden biegun.
Operacja Alraune
Kolejną postacią jungowskiej Apokalipsy będzie bezcielesna żeńska anima. Nie będzie to ludzka kobieta, ale kobiecość w swoim zbiorowym, widmowym aspekcie.
Warto tu bardziej szczegółowo zatrzymać się nad ideą animy w pracach Junga. Jego anima nie jest obrazem kobiety opartym na zwierzęcym instynkcie, ani pożądliwej obserwacji płci kobiecej, ani nawet na pamięci genetycznej, jak próbował tłumaczyć to freudyzm, czy współczesna psychologia materialistyczna. To kreacja czysto męskiego ego, które poprzez animę nadaje strukturę zarówno samemu sobie i relacjom z wewnętrznym innym (będącym tym samym), przechodząc do projekcji tej relacji na zewnątrz na innych i samego siebie wewnątrz ram formy – jest to kobieta w sensie socjalno-płciowym.
Męskie ego nie wie nic o kobiecym, i nie chce ani nie może niczego o nim wiedzieć. Zaledwie projektuje żyjący obraz, w którym odwołuje się doń zbiorowa nieświadomość („es”), na otaczającą materię socjo-biologiczną. Wewnętrzna anima i zewnętrzna kobieta są dla męskiego ego (logosu) dokładnie jednym i tym samym. Anima jest prymarna, a to, co nie idzie w parze z animą w kobiecie jest albo niedostrzegane, odrzucane, cenzurowane, albo nienawidzone przez męskie ego. Wszystko to psychoanalitycy zaobserwowali w milionach przykładów.
Jeśli męska anima jest przyciągana przez postać Meluzyny (zamieszkującą wodę kobietę-wróżkę-rybę z ogonem i bez genitaliów), zatem niezgodność w zewnętrznej kobiecie, w odniesieniu do tego standardu będzie przedstawiony jako ich wina, a nie wina obrazu (w którym po prawdzie nie ma nic patologicznego – koniec końców, jest to harmonicznie i ściśle wplecione w święty leksykon wspaniałych snów).
Paralelne badanie zostało przeprowadzone przez Leviego-Straussa nad strukturą związku. W mitach wielu plemion amerykańskich, jak również innych ludów Afryki i Melanezji, albo – szerzej – całego świata – powracający jest motyw „należytej skali małżeństwa”. Aby pokazać, co jest właściwe, mit pokazuje, co takim nie jest. Są niezliczone, stałe motywy dotyczące zaślubin ze zwierzętami (Masza i niedźwiedź), demonami, aniołami (na przykład Księga Enocha), obiektami, potworami i tak dalej. Są to zbyt egzotyczne związki, co oznacza, że ego wykolebało się zbyt daleko wskroś horyzontów nieświadomości i – jako reguła – legendy ostrzegają, że nic dobrego z tego nie wynika.
Nadmierna bliskość związku jest przedstawiana przez kazirodztwo, tabu, które leży u serca wszystkich znanych struktur społecznych, z najrzadszymi wyjątkami (tj. zaratusztrianizm, który legalizował kazirodztwo, a nawet wyjął spod prawa; albo w praktyce żydowskich sekt sabbatycznch w Turcji – patrz M. Maffesoli). W odniesieniu do animy, oznacza to, że ego zbliżyło się zanadto do zbiorowej nieświadomości, co jest pełne ryzyka rozpadu, albo mogłoby w miejsce takowego wprowadzić własne „egotystyczne” projekcje, prowadzące do bezpłodności albo generacji potworów, tj. do spłynięcia w krainę cienia. Cień jest totalnością tych tabu, których przekroczenie kusiło człowieka.
I tu powstaje pytanie: skąd bierze się męskie ego? Różni socjologowie, filozofowie i psycholodzy oferowali różne odpowiedzi. Marksistowski socjolog Bourdieu, dla przykładu, wierzy że płeć jest czysto społecznym zjawiskiem, tj. że ego wyłącznie przez społeczeństwo zostaje ufundowane z męską jakością – dyktaturę „superego” – a w praktyce poprzez edukację i strukturyzowanie relacji rodzinnych. Według Bourdieu, jeśli chłopiec zostaje wychowany i jest traktowany jako dziewczynka, będzie dziewczynką, a jego ego i persona będą w pełni opierzone żeńsko w osobowości. Na tym jest oparta współczesna „tolerancja płciowa” i zachodnia interpretacja praw człowieka, w której człowiek (jak zaręczył klasyk liberalizmu, Locke) jest tabula rasa, na której społeczeństwo pisze cokolwiek chce. Marks również tak myślał.
W każdym razie może zostać przyjęte, że to nie od płci duszy (anima-animus) zależy, czy ego jest męskie, czy żeńskie, ale przeciwnie – płeć duszy poprzez logikę konwersacji determinuje tożsamość płciową ego. Anima prowadzi do ego będącego męskim, w celu uczynienia procesu indywiduacji harmonicznym, tj. jego nadejścia w światło logosu. I odwrotnie, animus ekstrapoluje siebie w regionie logicznym poprzez żeńskie ego w celu wyćwiczenia całej, samej indywiduacji. Zauważmy, że wszystkie te rozważania dotyczą tylko teorii Junga, według której dusza ma płeć.
W każdym razie, pojęcie szczególnej autonomii duszy nasyconej płcią pozwala nam zwizualizować postać Animy, którą prawdopodobnie spotkamy na kursie globalnego kryzysu finansowego. Ta kobiecość „bez kobiet” lub „osobno od kobiet” może równie dobrze ukazać się poprzez serię archetypów, które diachronicznie lub synchronicznie zamanifestują się w postaci gigantycznych figur kobiecych, mrocznych, ohydnych i starych kobiet, wróżek, Ondyn, nimf i salamander, albo w postaci żeńskich żywiołów takich jak woda i ziemia. Plastikowa fantazja gnijącego logosu społecznego ustępuje postaciom technicznym lub wirtualnym. Jednakże jest nieistotne, czy te postaci Animy ukażą się poprzez dysfunkcję w procesie klonowania, czy też jako rezultat rozwoju wizualnych iluzji na totalitarnym ekranie. Najważniejsza w tym nie jest technologia fenomenu Animy, lecz jego filozoficzne znaczenie. Logos społeczny w ostatnim wieku był przeważająco męski. W rozkładzie wypluje ostateczną żeńską fantazję zupełnie jak, według legend, nasienie wydalone przez wisielca wydaje z siebie mandragorę lub Alraune (patrz cudowna nowela Hannsa Heinza Ewersa, Alraune).
Kiedy myślimy o kobiecości bez kobiet, chcemy podkreślić to, jak anima jest powiązana z męskim ego, a to oznacza że post-antropologiczny obszar animy będzie prawdopodobnie powiązany z zanikiem mężczyzn i ich tonącym „ja” prędzej niż kobiet, które z logicznego punktu widzenia, zostaną relegowane do specyficznej niszy egzystencjalnej. Powinniśmy teraz rozważyć, jakiego rodzaju to będzie nisza.
Animus
Jeśli anima jest produktem czysto męskiego ego, wtedy animus jest produktem czysto żeńskiego. Mężczyzna, który ustanawia kobiecy sen, to jest męska forma „es”, nigdy nie istniał i nie istnieje. To nie męskie ego, lecz coś całkiem innego. Czarujący książę, szlachetny rycerz, bohater – kobieta daje im życie i zapełnia nimi kulturę. Kobieta stworzyła mężczyznę. W dosłownym sensie, urodziła go. Figuratywnie, wynalazła go. Mężczyzna został pomyślany przez kobietę w trzech formach – jako niemowlę, jako bohater i jako stary, mądry nauczyciel. Są to trzy instancje nieświadomości. Puer luden, homunkulus, Liliput, bawiące i śmiejące się dziecko – są to oznaki nieświadomości, które żeńskie ego jest zdolne objąć, zrozumieć i ogarnąć. Heroiczny mąż jest nieświadomym, w formie poprzez którą egzystencjalna bitwa może zostać stoczona o stawkę ich istnienia (skoro prawdziwi mężczyźni, którzy by na to zasługiwali, zwyczajnie nie istnieją). Ostatecznie, starszy nauczyciel jest nieświadomym w postaci śmierci, która pojmuje dynamikę kobiecego ego i zamraża je w lodzie wieczności. Tacy mężczyźni żyją tylko w psychice kobiet i stąd ukazują się w dziełach sztuki. Utalentowani, sfeminizowani artyści odczytują cienkie fałdy kobiecych snów i sprowadzają je w kulturę. I tylko tam, jako wzory, przybierają swoje męskie ego, totalnie odmienne w strukturze i stylu, dostosowujące się do norm społecznych, dyktatury „superego” i uzyskują status persony.
Osłabienie nacisku kultury prowadzi do mężczyzn zamieniających się w to, co widzimy dziś dookoła siebie, od czego kobiece ego odwraca się w obrzydzeniu. To dzisiejsze zasmarkane, wrzaskliwe dzieciaki, wieprze, paskudni (w najlepszym razie), tchórzliwi i chciwi mężczyźni, oraz starzy i niemili, którzy przez całe życie zgromadzili tylko waśnie i złe nawyki. Społeczne projekcje żeńskiego ducha wcześniej utkały ze sobą obrazy heroicznych mężów i ustanowiły takowe jako standard. Kiedy ta praca została osłabiona w segmencie logosu społecznego, za który były odpowiedzialne żeńskie osobowości w erze patriarchatu, wtedy wszystko się zachwiało. Pozostały tylko dziwne i niechlujne istoty o nie-tradycjonalnych orientacjach – świry i nudziarze. Patriarchat był produktem ekstrapolacji żeńskiej fantazji.
Zatem kim będzie Animus bez mężczyzn? Będzie to produkt ostatecznego uwolnienia kobiecej energii, solarny bohater, „nadczłowiek” – niewinny jak dziecko, okrutny jak mężczyzna i mądry jak starzec. Żeński dialog z nieświadomością przyniesie ostatnią salwę erotycznej energii w latającej, złotej figurze. Będzie ona efemeryczna i szybko się rozpłynie, jako że w danej absencji ładu społecznego, Animus nie będzie miał nic, poprzez co mógłby zabezpieczyć swoją wolę mocy. Będzie to przebłysk absolutnego świtu „metafizycznego faszyzmu”, który pojawi się na horyzoncie tylko po to, by zabłysnąć i rozpuścić się w nadciągającej nocy.
Jednakże kto wie, można nawet chwilowa kontemplacja narodzin i zniknięcia Animusa będzie spektaklem, który w iluzoryczny sposób, zaspokoi wielkie kobiece oczekiwania.
Radykalny Podmiot
Jeszcze jedna postać zajmie swoje miejsce w post-kryzysowej (anty)utopii. Tym razem ta osobistość nie pochodzi z arsenału jungowskiej topologii, lecz z post-filozoficznych instytucji „nowej metafizyki”. Jest to to Radykalny Podmiot, opisany schematycznie w moich książkach Filozofia Tradycjonalizmu, Post-Filozofia oraz Radykalny Podmiot i jego bliźniak.
Nie będąc postacią Jungowską, może być mimo to opisany pojęciami „jungowskiej Apokalipsy.”
Radykalny Podmiot jest urzeczywistnieniem porywu archetypów zbiorowej nieświadomości w światło dnia, wraz z modelem odbiegającym od tego ze społecznego i kulturalnego logosu, który zdominował cykl znanej ludzkiej cywilizacji. Radykalny Podmiot to alternatywny logos (albo dokładniej, logos potencjalnie niosący mnogość logoi), dzielący z dotychczas znanym logosem jego dzienną naturę, ale na inny sposób należący do zbiorowej nieświadomości i mitologicznych fundamentów społeczeństwa (kultury, cywilizacji). W porównaniu do tego, geneza uprzedniego (starego) logosu z mitu była wątpliwa od samego początku, jeśli nie fatalnie błędna.
Z filozoficznego punktu widzenia, teoria najbliższa temu modelowi to heidegerrowska „Ereignis”, którą rozwinął od 1936 do 1944 roku.
Radykalny Podmiot jest zdolny do indywiduacji pod wszelkimi warunkami, tak długo jak operuje logosem nie jako faktycznym stanem rzeczy, ale logosem jako potencjalnością, to jest w sferze, która leży pomiędzy zbiorową nieświadomością (mitem), a jej koncentracją w rzeczywistości logosu – zanim ta koncentracja staje się nieodwracalna.
Jest to rozpuszczony logos, proto-logos. Radykalny Podmiot jest realizacją Selbst w jej bezwarunkowej postaci, wolnej od wszelkich okoliczności, zaś psyche nie bierze udziału w takiej realizacji, skoro zajmujemy się (według Junga i Otta) tajemniczymi horyzontami ducha w czystej postaci, poza wodami psychicznymi, rodzajem „suchej ścieżki.”
Ostateczna kompozycja
Pisarz Jurij Mamlejew raz napisał w tytule jednej ze swoich powieści: „Jesteśmy gotowi na Drugie Nadejście”. To prawda.
Jaka będzie kombinacja biegunów post-antropologii?
Teoretycznie, i według formalnych symetryczności, będą cztery dynamiczne post-tożsamości, które są relatywnie autonomiczne – cień, anima, animus i Radykalny Podmiot. Można przypuścić, że „cień-diabeł” będzie próbował poszerzyć swoje pole do maksymalnego dostępnego stopnia, to jest wbrew animie, animusowi i Radykalnemu Podmiotowi.
Tak jak nastąpi podwojenie Radykalnego Podmiotu, czyli ustanowienie jego diabolicznego symulakrum – co spróbowano opisać w książce „Radykalny Podmiot i jego Bliźniak”, w której poprzez „bliźniaka” mamy na myśli dokładnie to, do czego Jung odnosił się jako do „cienia”, tylko że w apokaliptycznej i socjologicznej perspektywie, którą teraz badamy – cień makrokosmosu, nie zaś mikro-psychologii. Aby podsumować tą książkę w jednej frazie: odróżnienie Radykalnego Podmiotu od jego bliźniaka będzie trudne, i w tym właśnie kryje się metafizyczny nerw całego dramatu świata (świat został stworzony w świetle telosu tej ostatecznej wnikliwości).
Walencyjność związku pomiędzy cieniem, a Radykalnym Podmiotem pośród innych rzeczy użyczy cieniowi wartość metafizyczną, a z niej inercyjna pozostałość rozproszonego logosu stworzy „społecznie” znaczącą postać. Tutaj nawiasem mówiąc całkiem celny jest teologiczny model rozumienia diabła, który w odróżnieniu od psychologicznego pragmatyzmu Junga (i jego zaufania Gnozie) formułuje w odniesieniu do tej postaci właściwe proporcje reakcji, walki lub odwrotu.
Złoty Animus, wychodząc z peryferiów żeńskiego horyzontu w blasku absolutnego faszyzmu, nie będzie miał prawdopodobnie żadnej relacji z Animą, lub cieniem. Cień jest mu niedostępny, jako że w nim żeńskie ego jest uwalniane od siebie, jego własnego grzechu, jego własnego cienia. Kobiece ego jest cieniem. Ale czym zatem jest męskie ego? Być może tylko nieporozumieniem? Nie jest jeszcze jasne jak Radykalny Podmiot odnosi się do bezcielesnego Animusa. I czy to kiedykolwiek będzie miało jakieś znaczenie?
Teraz cień zdecydowanie próbuje pochwycić płynną Animę, włączyć ją w swoją strukturę, być może poprzez inercję pamięci. Jak wiedzą współcześni fizycy, nawet substancje materialne mają pamięć. Cień ujrzy post-antropologiczną symetrię ze swym kobiecym ego rozpływającym się w nicości.
Jeszcze inny, piąty element będzie w tle. Może być on opisany tylko jako „powrót starożytnych bogów” (sformułowanie Heideggera), powstanie zbiorowej nieświadomości lub piekła w jego formie etymologicznej, gdy niewidzialne (Hades) staje się widzialnym (ideą, formą). W absencji tłumiącego logosu wszystkie mity powstaną razem bez jakiejkolwiek diachronicznej kontroli i bez ładu (Ordnung). Chrześcijańska świadomość może również zostać do tego bezpiecznie odniesiona, tak jak żąda tego religia. W sensie moralnym, ściśle religijnym, pokusa nie powinna mieć żadnej władzy ani mocy nad ocalonym człowiekiem, jeśli zło w jednej chwili nie przyjmie wieloznacznych cech, które tworzą duchowy i moralny wybór – jako że rozpoznanie duchów jest naprawdę heroicznym wyzwaniem i wielkim wyczynem – i nie biorącym siebie za gwarant, jak społeczno-kulturalna banalność. Kiedy zło przychodzi pod postacią zła, nie jest takie trudne do odrzucenia. Kiedy nadchodzi jako coś niezrozumiałego i przytłaczającego jednocześnie, wtedy zajęcie surowej pozycji jest znacznie trudniejsze. Takie jest krzepkie i efektywne zło.
Czy to naprawdę nastąpi?
Koniecznie tak, skoro z jednej strony, taki scenariusz w ogólnikach został spisany w świętych tekstach ludzkości, podczas gdy z drugiej współczesna socjologia, badania kulturowe, filozofia i psychologia analityczna w swych własnych językach i terminologiach doszły do mniej lub bardziej podobnego poglądu. Z pewnością tak będzie, dokładnie jak to zostało opisane. Pytanie brzmi: kiedy dokładnie?
Każda porażka w historii cywilizacji, każda wielka wojna, katastrofa naturalna, krwawa rewolucja i szalony cykl kulturalnego, politycznego, społecznego, ekonomicznego i technologicznego rozwoju może potencjalnie oznaczać upadek logosu społecznego, który w jasny sposób i wystarczająco dawno temu osiągnął swój punkt nasycenia i przebył główne etapy swojej podróży. Logos społeczny już się „narodził, ożenił i umarł.” Stało się to oczywiste za czasów Nietzschego. Heidegger, Spengler i w szerszym sensie większość konserwatywnych rewolucjonistów Niemiec z lat 1920-30 żyło wyłącznie z przeczuciem tego końca.
Rewolucja Rosyjska ujeżdżała dokładnie tę samą falę, przynajmniej w rozumieniu poetów, filozofów i artystów Srebrnego Wieku (a oni byli jedynymi, którzy rozumieli ją poprawnie). Propozycja, aby proletariat rozpoznał siebie jako tożsamość klasową (zwłaszcza w latach 20-tych), literatura A. Platanowa i poezja Klujewa, Błoka oraz Majakowskiego antycypowały już post-antropologiczny ruch rozczłonkowanych, odczłowieczonych energii. Rus-Sofia Błoka to Anima. Klujew opisał geografię zbiorowej nieświadomości w szczegółach i z dokładnością niemieckiego zoologa lub geodety. Majakowski stworzył poetycką ontologię bytów klasowych. Platanow wyjaśnił, jak byt żyje i pracuje poprzez świetlne komuny, jak jego bohaterowie pożerają ziemię (jak postać Czewegura, który nazywa siebie „Bogiem”).
Jeśli przyjrzymy się głębiej historii, wtedy nawet Ruś żyjąca poprzez wiek schizmy oraz Europa podczas Reformacji mogą być równie dobrze wpisane w tę samą kategorię. Świat się zakończył, logos społeczny pękł i się wywrócił, a spod rumowiska wypełzły giganty niepohamowanej nieświadomości.
Nie brak powtórzeń obecnego kryzysu i ludzkość jest kulturalnie gotowa na takowe. Szwindel, który nazywamy „nowoczesnością”, ze swoimi chimerami i pustką, skończy się prędzej lub później. Zatem wszystko nastąpi, niedługo i dokładnie tak. Nie opisaliśmy dokładnie jak, bo postrzegamy wszystko jako otwarte i sami przygotowujemy się do wzięcia udziału.
I wciąż jest prawdopodobne, że ta pękająca bańka nie jest ostatnią (ani przedostatnią). Heidegger metafizycznie powątpiewał: „Żyjemy blisko punktu północy – nie, jak się wydaje jeszcze nie – zawsze wieczyste ‘jeszcze nie’”…
Lecz nieważne jak frustrujące mogą być oczekiwania szybkiego rozwiązania, nie oznacza to, że nigdy nie będzie końca. Może być opóźniony, ale rozejrzyjcie się wokół. Wszystko nosi jego znaki. Być może zostanie ponownie odroczony, przycichnie, a szumowina jeszcze raz się uraduje i zabełta, czując, że tym razem wciąż jest „jeszcze nie…” Moglibyśmy na to pozwolić, ale wtedy znów, może wyrok nie będzie odroczony. Nawet gdyby był, trzeba żyć – już dziś – jakby odroczenia nie było. A gdy będziemy prawdziwie żyć, skupieni na post-antropologicznym rezultacie, żyjąc wewnątrz niego i być może przewidując jego wydarzenia, wtedy wszystko nastąpi.
Tak koniecznie się stanie.
Aleksandr Dugin
Źródło: http://4pt.su/en/content/post-anthropology
Tłumaczenie: Konrad Jarosławski
(Tekst został wykorzystany w 9. odcinku 1. sezonu audycji „Radio Końca Świata“, dostępnej pod adresem http://zeno.fm/podcast/xradio-audycje/)
Jeden komentarz